In de medische wereld wordt meer en meer gebruik gemaakt van protocollen en richtlijnen. Protocollen en richtlijnen zijn gebaseerd op maatschappelijke, professionele en/of lokale normen die voor “goed” handelen gelden. Door het toenemende gebruik van richtlijnen en protocollen wordt de invloed van de omgeving op het handelen van de arts groter. Bij problemen zal de arts verantwoording moeten afleggen aan de maatschappij over het al dan niet gevolgd hebben van protocollen of aanwijzingen in richtlijnen.
De protocollen zijn vaak opgesteld voor een specifieke medische handeling, bijvoorbeeld voor bloedprikken in het UMC. Richtlijnen geven handvatten voor het handelen bij en behandelen van medische klachten, zoals de behandeling van Acne.
De richtlijnen zijn doorgaans geschreven voor een bepaalde beroepsgroep. De huisartsen hebben NHG standaarden, opgesteld door het Nederlands Huisartsen Genootschap. De dermatologen hebben richtlijnen van de Nederlandse Vereniging voor Dermatologie en Venereologie. Zo kan het zijn dat er voor één en dezelfde klacht meer dan één richtlijn bestaat. De huisartsen hebben een richtlijn voor Acne, en de dermatologen hebben een richtlijn voor Acne. Dit heeft te maken met het feit dat de dermatologen vaker met ernstige vormen van Acne te maken hebben dan de huisartsen en dat voor bepaalde behandelingen specifieke expertise nodig is die de huisartsen niet in hun opleiding meekrijgen, maar de dermatologen wel. Een richtlijn voor de ene beroepsgroep is dus niet zonder meer geldig voor de andere beroepsgroep.
Naast richtlijnen voor specifieke beroepsgroepen worden er ook multidisciplinaire richtlijnen geschreven, zoals de, mede door het CBO (centraal begeleidingsorgaan voor intercollegiale toetsing) ontwikkelde, richtlijn voor hartfalen.
Binnen de verschillende beroepsgroepen zijn discussies op gang gekomen over de voor- en nadelen van het gebruik van richtlijnen in de zorg. Op de site van D!SCURA, een discussieforum over professionaliteit in de zorg, is een voorbeeld van de discussie voor anaesthesiologen te lezen.